Zamówienia na innowacje
W związku z galopującym postępem technologicznym, zakupem innowacji są zainteresowane nie tylko podmioty dysponujące prywatnym kapitałem, ale także zamawiający zobowiązani do stosowania ustawy prawo zamówień publicznych. W ramach programu Urban Tech Hub staraliśmy się przybliżyć formalno-prawne aspekty współpracy przy wdrożeniach nowatorskich rozwiązań zarówno stronie zamawiającej, przede wszystkim Jednostkom Sektora Samorządowego, ale też samym twórcom gotowym na podjęcie współpracy z sektorem publicznym.
Warto zauważyć, jak istotny jest rynek zamówień publicznych. Obecnie, według danych Komisji Europejskiej, wydatki na zamówienia publiczne wynoszą około 14% PKB UE (ok. 22,3 bilionów euro rocznie), co czyni z nich kluczową formę udziału sektora publicznego w gospodarce. Dane statystyczne dla Polski są równie imponujące – udział zamówień publicznych w PKB wynosi około 9% (275 miliardów złotych rocznie) .
Innowacje doczekały się nawet własnej definicji w ustawie prawo zamówień publicznych, która wskazuje, że przez innowacje należy rozumieć wdrażanie nowego lub znacznie udoskonalonego produktu, usługi lub procesu, w tym między innymi procesów produkcji, budowy lub konstrukcji, nowej metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w działalności gospodarczej, organizowaniu pracy lub relacjach zewnętrznych .
Jedną z najważniejszych czynności poprzedzających zakup konkretnej innowacji jest ustalenie przez kupującego (zamawiającego) jego potrzeb zakupowych oraz rynkowych możliwości realizacji tych potrzeb. Sama ustawa prawo zamówień publicznych zawiera instrumenty umożliwiające skorzystanie z wiedzy specjalistów oraz przedsiębiorców oferujących swoje rozwiązania (m.in. wstępne konsultacje rynkowe uregulowane w art. 84 ustawy prawo zamówień publicznych), ale także przewiduje specjalny tryb postępowania dedykowany do zakupu innowacji, tj. partnerstwo innowacyjne.
Zakup innowacji przez podmioty publiczne stanowi nie tylko wsparcie dla przedsiębiorców inwestujących w rozwój innowacji, ale może być także odpowiedzią na wyzwania, które niesie za sobą ożywienie gospodarcze, cyfrowa i ekologiczna transformacja oraz rozwój odpornej gospodarki o obiegu zamkniętym.
Warto przyjrzeć się szczególnemu trybowi postępowania, który swoje źródło ma w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady, tj. partnerstwu innowacyjnemu. W ramach partnerstwa innowacyjnego zamawiający publiczny współpracuje z przedsiębiorcami, wspierając ich w opracowaniu innowacji między innymi poprzez finansowanie działań w procesie badawczo-rozwojowym.
Ze statystyk publikowanych przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych wynika, że w Polsce tryb ten jest prawie niewykorzystywany. W 2023 r. nie udzielono w tym trybie żadnego zamówienia . Nie oznacza to, że zamawiający publiczni w ogóle nie dokonywali zakupu innowacji lub nie uwzględniali w zakupach dokonywanych w innych trybach aspektów innowacyjnych. Z wyżej przywołanego sprawozdania Prezesa UZP wynika, że w 2023 r. 51 zamawiających udzieliło 96 zamówień publicznych uwzględniających aspekty innowacyjne o łącznej wartości 402 972 445,25 zł (bez podatku od towarów i usług). Natomiast nadal jest to niewielki procent w stosunku do wszystkich zamówień. Prezes UZP wskazał, że udział innowacyjnych zamówień w ogólnej liczbie udzielonych w 2023 r. zamówień publicznych wyniósł 0,06%, podczas gdy ich wartość stanowiła 0,14% łącznej wartości udzielonych zamówień publicznych.
Dlaczego zatem zamawiający publiczni nie korzystają z trybu partnerstwa innowacyjnego? Obawy mogą budzić już same przesłanki zastosowania tego trybu, bowiem zamawiający nie może dowolnie z niego skorzystać. Zamawiający może udzielić zamówienia w trybie partnerstwa innowacyjnego wyłącznie w przypadku zapotrzebowania na innowacyjny produkt, usługę lub roboty budowlane, jeżeli nie są one dostępne na rynku.
Należy zatem na początku ustalić, czy faktycznie istnieje zapotrzebowanie na produkt, który spełnia przesłanki innowacyjności, a następnie przeprowadzić szczegółową analizę rynku, której efektem będzie ustalenie, czy produkt ten nie jest dostępny na rynku. Celem partnerstwa innowacyjnego jest opracowanie innowacyjnego rozwiązania w odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku. Co istotne, możliwe jest ustanowienie partnerstwa innowacyjnego z kilkoma wykonawcami.
Postępowanie mające na celu udzielenie zamówienia w trybie partnerstwa innowacyjnego składa się z kilku etapów, przez co jest ono bardziej skomplikowane niż najczęściej wykorzystywany przetarg nieograniczony. Po przeprowadzeniu analizy i ustaleniu, że możliwe jest skorzystanie z trybu partnerstwa innowacyjnego, możliwe jest wydzielenie następujących etapów postępowania: (i) wszczęcie postępowania i zaproszenie do składania wniosków o dopuszczenie do udziału (wnioski mogą składać wszyscy zaineresowani wykonawcy); (ii) przeprowadzenie oceny wniosków o dopuszczenie; (iii) zaproszenie wykonawców dopuszczonych do udziału do składania ofert wstępnych i prowadzenie z nimi negocjacji w celu ulepszenia treści ofert; (iv) zaproszenie wykonawców do składania ostatecznych ofert na prace badawczo-rozwojowe, a następnie dokonanie zakupu (jeżeli odpowiadają poziomom wydajności i maksymalnym kosztom).
Niestandardowa jest także konstrukcja samego zamówienia, które nie składa się wyłącznie z nabycia konkretnego produktu, lecz z pierwszego etapu obejmującego B+R, tj. prace badawczo-rozwojowe polegające na opracowaniu innowacyjnego produktu, usługi lub roboty budowlanej oraz drugiego etapu, zakupu innowacyjnego produktu, usługi lub roboty budowlanej.
Zamawiający ustala cele do osiągnięcia po każdym etapie partnerstwa lub cele pośrednie a także przewiduje wynagrodzenie w częściach uwzględniających etapy partnerstwa lub cele pośrednie. Zamawiający po każdym etapie może zakończyć partnerstwo innowacyjne lub zmniejszyć liczbę partnerów przez wypowiedzenie poszczególnych umów, pod warunkiem, że zamawiający przewidział w opisie potrzeb i wymagań taką możliwość i określił warunki skorzystania z niej.
Zarówno procedura zmierzająca do zawarcia umowy jak i sam etap realizacji są czasochłonne, co może być mało atrakcyjne dla zamawiającego. Warto natomiast zauważyć, że partnerstwo innowacyjne posiada mechanizm motywujący wykonawców do dostarczenia produktu o wysokiej jakości, ponieważ obowiązek nabycia przez zamawiającego innowacyjnego produktu powstaje wtedy, gdy wykonawca dotrzyma uzgodnionego poziomu wydajności i nie przekroczy maksymalnych kosztów uzgodnionych przez strony.
Polski rynek powoli zaczął otwierać się na partnerstwo innowacyjne i wszczęto już w tym trybie postępowania , natomiast na rynku unijnym możemy znaleźć więcej przykładów zamówień, których już udzielono w trybie partnerstwa innowacyjnego . Jest to dobra wiadomość, ponieważ otwarcie się zamawiających na ten tryb postępowania z jednej strony może przyspieszyć wprowadzanie innowacji do sfery publicznej a z drugiej stanowi wsparcie dla innowacyjnych przedsiębiorców.
Zachęcamy do zapoznania się w innowacyjnymi rozwiązaniami gotowymi do testowych wdrożeń rozwijanych w ramach pierwszej edycji Urban Tech Hub. Pobierz katalog rozwiązań, w którym znajdziesz szczegółowe opisy i kontakt do firm.
