Założenie firmy jest proste, ale Polacy boją się tego kroku

Założenie firmy w naszym kraju jest proste – uważa tak ponad 83% Polaków, ale tylko 43% jest zdania, że własny biznes to dobry sposób na zrobienie kariery. To strach przed porażką powstrzymuje Polaków przed założeniem własnej działalności. Polska nie jest w tym obszarze odosobniona, sytuacja wygląda podobnie w innych krajach. Taki obraz przedsiębiorczości wynika z opublikowanego właśnie międzynarodowego raportu Global Entrepreneurship Monitor (GEM) "Entrepreneurship Reality Check”. Badanie GEM realizuje w Polsce Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości wraz z Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach.

Nie zakładamy firm, bo boimy się porażki

Z najnowszych danych GEM wynika, że na całym świecie doświadczenie pandemii i zapoczątkowanego nią wzrostu kosztów prowadzenia działalności pogłębiło strach przed porażką. W 2019 r. 44% osób deklarowało, że choć dostrzegają okazje biznesowe, nie zakładają działalności w obawie przed niepowodzeniem, a w 2024 roku odsetek ten wzrósł do 49%.

Jak na tym tle wygląda przedsiębiorczość w Polsce? Niemal połowa dorosłych Polaków zna kogoś, kto niedawno założył firmę, a podobny odsetek uważa, że ma odpowiednie umiejętności i wiedzę do prowadzenia własnego biznesu. Większość (83%) jest zdania, że założenie firmy w Polsce jest proste, a prawie trzy czwarte dostrzega dobre możliwości rozpoczęcia działalności w swojej okolicy, niestety ponad połowę (52%) powstrzymuje obawa przed porażką (11. miejsce na świecie na 51 badanych państw).

– Poza obawą o reakcje społeczeństwa na porażkę, którą obserwowaliśmy w innych badaniach prowadzonych przez nas w PARP, wydaje się, że obecne wysokie wskazania strachu przed porażką wynikają z niechęci do podejmowania ryzyka oraz wciąż dobrej sytuacji na rynku pracy. Można powiedzieć, że to właśnie ta cecha została wzmocniona podczas pandemii, kiedy uświadomiliśmy sobie ryzyko wpisane w prowadzenie działalności gospodarczej. Kolejne wydarzenia: wojny, kryzysu energetycznego i dynamicznego wzrostu cen przyniosły niepewność o przyszłość i spadek realnych dochodów do dyspozycji. Nie bez znaczenia są także uwarunkowania rynku pracy – z jednej strony niskie bezrobocie, z drugiej rosnące koszty zatrudnienia i coraz większa presja na dostosowanie się do najnowszych regulacji i trendów. Na tym tle opcja pracy najemnej wydaje się być znacznie bezpieczniejszym wyborem, tylko czy korzystnym dla gospodarki w długim okresie? 

– mówi Anna Tarnawa, lider polskiego zespołu badawczego GEM, kierownik sekcji Badań i Strategii w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

Wczesna i dojrzała przedsiębiorczość

Niepokojąco wygląda także autorski wskaźnik GEM dotyczący przedsiębiorczości we wczesnym stadium. Oznacza on procent ludności w wieku produkcyjnym, która jest na etapie zakładania działalności gospodarczej lub prowadzenia firmy nie dłużej niż 3,5 roku. Wynosi on zaledwie 2,5%, co plasuje Polskę na ostatnim miejscu na świecie, także pod względem planów w zakresie zatrudniania pracowników.

Tego samego nie można powiedzieć o dojrzałej przedsiębiorczości, czyli właścicielach firm obecnych na rynku ponad 3,5 roku. Ich udział w populacji dorosłych wynosi 12,8% (7. miejsce na świecie), a plany w obszarze zatrudnienia są zbliżone do średniej europejskiej, choć nieco niższe.

Dlaczego Polacy zakładają firmy? W większości powodem nie jest chęć zmiany świata czy potrzeba kontynuowania tradycji rodzinnych, a konieczność zarobkowania w obliczu ograniczonej liczby miejsc pracy (71% wskazań właścicieli młodych firm).

Dobre warunki dla rozwoju firm?

Gospodarka Polski odbiła w 2024 roku, osiągając według Eurostatu wzrost PKB na poziomie 3,0% (czwarty najwyższy w UE, na równi z Hiszpanią, wobec 0,1% w 2023 r.), inflację na poziomie 3,8% oraz niską stopę bezrobocia (2,9%, drugą najniższą w UE). Jednak wysokie koszty pracy i energii pozostają główną barierą dla działalności przedsiębiorczej. W 2024 r. w Polsce – w porównaniu do poprzednich czterech lat – nie nastąpiła poprawa uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości, która jest przedmiotem badań GEM. Ocena z 2024 r. była nieco słabsza niż w 2023 r., ale lepsza niż w 2022 r. Świadczy o tym wartość Krajowego Wskaźnika Uwarunkowań Przedsiębiorczości (NECI), która dla Polski w 2024 r. wynosiła 4,0 pkt, w latach 2020–2021 oraz 2023 r.  – 4,2 pkt a w 2022 r. – 3,8 pkt.

– Wartość tego wskaźnika jest jednak wciąż stosunkowo niska i pokazuje, że Polska ma jeszcze dużo do zrobienia w kwestii poprawy warunków sprzyjających powstawaniu i rozwojowi firm. Działania w zakresie deregulacji w całej UE zapowiedziała też Komisja Europejska, jak również polski rząd, czego efekty będzie można zaobserwować w kolejnych pomiarach badania GEM 

– mówi Paulina Zadura, dyrektor Departamentu Analiz i Strategii Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

W 2024 r., podobnie jak w poprzednim roku, tylko jeden z 13 analizowanych obszarów – otwartość rynku zewnętrznego – został oceniony lepiej niż średnio w krajach Europy. Relatywnie wysoko oceniono też dostęp do infrastruktury technicznej, ale była to ocena nieco niższa od przeciętnej w tych krajach. Poprawy natomiast wymagają przede wszystkim edukacja przedsiębiorczości (zarówno na poziomie podstawowym i średnim, jak i na etapie uczelni i kształcenia zawodowego), obszary związane z B+R i transferem wiedzy czy łatwością uzyskania finansowania, polityka wspierania przedsiębiorczości, kwestia biurokracji i podatków oraz dostępności i efektywności programów publicznych wspierających rozwój firm.

– Jeśli chcemy budować konkurencyjną gospodarkę, musimy nie tylko upraszczać formalności związane z prowadzeniem działalności, ale przede wszystkim edukować i wspierać przedsiębiorców, aby lepiej radzili sobie z wyzwaniami 

– podsumowuje Przemysław Zbierowski, profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach i członek polskiego zespołu badawczego GEM.

Informacja o projekcie

Global Entrepreneurship Monitor to największe międzynarodowe badanie dotyczące przedsiębiorczości. Realizuje je corocznie ponad 50 krajów świata. Jego głównym celem jest porównanie szerokiego spektrum przejawów przedsiębiorczości, a także mierzenie różnic w aktywności przedsiębiorczej pomiędzy krajami, identyfikowanie czynników determinujących poziom aktywności przedsiębiorczej, wskazywanie rozwiązań systemowych podnoszących poziom aktywności przedsiębiorczej.

GEM został utworzony w 1997 r. z inicjatywy Babson College z Bostonu oraz London Business School. W Polsce przedsięwzięcie realizowane jest przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości i Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach od 2011 roku. Rokrocznie PARP wydaje raport prezentujący obraz przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajów świata. Raport z badań GEM Polska dostępny na stronie PARP. Wyniki prezentowane w niniejszej informacji prasowej pochodzą z Raportu GEM Polska 2025 (w przygotowaniu).