Recepty na kryzys: Jak Polska i Europa podają pomocną dłoń przedsiębiorcom


Kryzysy są nieodłączną częścią prowadzenia działalności gospodarczej. Niezależnie od tego, czy są wynikiem zjawisk globalnych, jak pandemia czy inflacja, czy lokalnych problemów branżowych, każde trudności stawiają przedsiębiorców przed wyzwaniami i dylematami. W obliczu tych problemów kluczowe staje się odpowiednie wsparcie, które pozwala firmom nie tylko przetrwać, ale i zachować perspektywy rozwoju.
Kraje europejskie opracowały różnorodne mechanizmy, które pomagają firmom radzić sobie w trudnych czasach. Raport Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) „Analiza stanu rozwiązań dotyczących zastosowania mentoringu jako formy wsparcia przedsiębiorców w trudnościach w krajach Unii Europejskiej” zwraca uwagę na różnorodne metody wsparcia przedsiębiorców i pokazuje najlepsze praktyki tworzące się wokół idei mentoringu. W raporcie analizowane są również obecne wyzwania MŚP zarówno w Polsce, jak i w Europie.
Na jakie wsparcie można liczyć w krajach nordyckich?
Finlandia i Dania wyróżniają się na tle Europy, dzięki bardzo wysokim standardom w zakresie wsparcia przedsiębiorców mierzących się z trudnościami. Jak wynika z raportu PARP, oba kraje dysponują rozbudowanymi i skutecznymi systemami pomocy opartymi na mentoringu i doradztwie.
W Finlandii działa program Early Warning Finland, który oferuje przedsiębiorcom wsparcie za pośrednictwem 22 regionalnych centrów biznesowych obsługiwanych przez 60 doświadczonych koordynatorów. W przypadku potrzeby bardziej specjalistycznej pomocy, regionalni koordynatorzy kierują przedsiębiorców do mentorów lub innych ekspertów (np. psychologów), którzy pomagają opracować skuteczne strategie wyjścia z kryzysu.
Z kolei w Danii od lat funkcjonuje program Early Warning Denmark, uznany przez Komisję Europejską za referencyjny model wsparcia. Realizując system wczesnego ostrzegania przeprowadza się pogłębione diagnozy kondycji MŚP i identyfikuje problemy, z którymi mierzą się przedsiębiorstwa. Duńskie firmy mogą liczyć na pomoc prawną i program mentoringowy obejmujący m.in. kwestie zarządzania, księgowości, budowania strategii.
Jak wyglądają programy wsparcia w krajach śródziemnomorskich?
Niektóre kraje południowej Europy wypracowały własne, innowacyjne podejścia do wsparcia przedsiębiorców w trudnej sytuacji, stawiając na połączenie nowoczesnych narzędzi cyfrowych, profesjonalnego mentoringu oraz elastycznych ścieżek pomocy. Co ciekawe, Grecja, Hiszpania i Włochy były krajami pilotażowymi, które testowały duński model pomocy przedsiębiorcom w latach 2016–2019. Model ten był testowany również w Polsce.
W Grecji w ramach inicjatywy Early Warning Europe udzielono bezpłatnego wsparcia ponad 1100 firmom przeżywającym trudności, które w większości dzięki pomocy mogły dalej funkcjonować na rynku, oferując miejsca pracy i płacąc podatki. W Grecji powstał również ogólnokrajowy program wsparcia dla przedsiębiorstw w trudnościach finansowych Early Warning Greece. Program ten rozpoczął się na przełomie 2024/2025 roku pilotażem, który w pierwszym etapie obejmie przedsiębiorców z regionu Attika. Greckie Ministerstwo Gospodarki i Finansów udostępniło dedykowaną platformę cyfrową w ramach mechanizmu Early Warning Greece oraz rozbudowało sieć wsparcia dla przedsiębiorców w kryzysie o kolejnych partnerów, którymi są lokalne punkty wsparcia działające przy izbach handlowych oraz firmy doradcze i kancelarie prawne.
Z kolei w Hiszpanii wsparcie dla przedsiębiorstw oferuje kilka organizacji, zarówno na poziomie ogólnokrajowym, jak i lokalnym, nie skupiając się jednak tylko i wyłącznie na firmach znajdujących się w kryzysie. Aby uzyskać bezpłatną pomoc, przedsiębiorcy mogą skorzystać m.in. z programu HelpEmpresa, który oferuje usługę kompleksowej diagnozy i doradztwa biznesowego, towarzysząc firmom, aby z biegiem czasu były bardziej odporne na kryzysy i rentowne. Celem jest zapewnienie właścicielom firm najlepszych narzędzi i wiedzy, które pomogą im rozwinąć biznes.
Co oferuje model zachodnioeuropejski?
Holandia była pierwszym krajem, który opracował własny system wsparcia przedsiębiorców, a prace nad nim rozpoczęły się już ponad 40 lat temu. Stanowił on inspirację dla modelu Early Warning. Holandia wyróżnia się wszechstronnym podejściem do wsparcia przedsiębiorców. Wdraża mechanizmy wspierające zachowanie przedsiębiorczości i wydajności oraz utrzymanie zatrudnienia w funkcjonujących na rynku firmach, oferując konkretną i wczesną pomoc w kłopotach. Dzięki organizacji Geldfit przedsiębiorcy mogą uzyskać pomoc w postaci współpracy z doradcą ds. przedsiębiorczości, w celu znalezienia rozwiązań pasujących do konkretnej sytuacji danej firmy. Jeśli przedsiębiorca, który zgłosił się do Geldfit wymaga pomocy w zakresie mentoringu czy też coachingu, zostaje skierowany do OKB Soundboard.
Z kolei w Belgii wsparcie dla przedsiębiorców oferuje organizacja DYZO, której zadaniem jest pomoc właścicielom MŚP w przezwyciężaniu trudnych okresów w działalności gospodarczej. Poza świadczeniem mentoringu udziela wsparcia prawnego i psychologicznego, pomaga zadłużonym przedsiębiorcom, asystuje przy upadłościach i sądowych postępowaniach restrukturyzacyjnych. Do DYZO mogą zgłosić się także osoby, które poszukują wsparcia przy ponownym uruchomieniu firmy.
Jaką pomoc uzyskamy w Polsce?
Polska była jednym z czterech krajów pilotażowych, obok Hiszpanii, Grecji i Włoch, które testowały duński model pomocy przedsiębiorcom w latach 2016–2019. Za program pilotażowy była odpowiedzialna Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) oraz Fundacja Firmy Rodzinne (FFR). W Polsce ze wsparcia skorzystało 946 właścicieli firm. Międzynarodowa współpraca pozwoliła wypracować autorskie rozwiązania związane ze szkoleniem mentorów i prowadzeniem procesu mentoringu.
Mimo, że projekt Early Warning Europe się zakończył, Fundacja Firmy Rodzinne kontynuuje działalność w zakresie wspierania firm w kryzysie i oferuje bezpłatny mentoring dla przedsiębiorców w trudnościach, którzy nie mogliby samodzielnie opłacić takiej usługi. Fundacja od wielu lat angażuje się w mentoring dla firm w kryzysie, realizowany pro bono przez doświadczonych właścicieli firm i specjalistów ds. biznesu. Dzięki jej działaniom przedsiębiorstwa mogą korzystać z pomocy, wiedzy oraz doświadczeń innych firm rodzinnych. W sektorze pozarządowym organizacja jest postrzegana jako lider w zakresie wspierania firm rodzinnych oraz w dziedzinie mentoringu w Polsce.
Z perspektywy europejskich doświadczeń widać, że skuteczna pomoc przedsiębiorcom w kryzysie wymaga elastycznych i dostosowanych do lokalnych realiów rozwiązań. Modele stosowane w krajach nordyckich, południowej Europie czy zachodniej Europie stanowią inspirację, która może pomóc w dalszym rozwijaniu krajowego systemu wsparcia w Polsce. Prace nad wdrożeniem efektywnych narzędzi, takich jak mentoring i doradztwo, są krokiem w stronę stworzenia programu, który będzie skutecznie pomagał polskim przedsiębiorcom przejść przez trudne okresy, zapewniając im jednocześnie możliwość dalszego rozwoju.
Raport „Analiza stanu rozwiązań dotyczących zastosowania mentoringu jako formy wsparcia przedsiębiorców w trudnościach w krajach Unii Europejskiej ” dostępny jest na stronie PARP.
Raport przygotowany w ramach projektu „Mentoring dla firm w trudnościach jako metoda podnoszenia kompetencji przedsiębiorczych” z Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego.
Więcej informacji o wsparciu dla przedsiębiorców w trudnościach można znaleźć na stronie PARP.