Polacy z rezerwą do przedsiębiorczości. Wnioski z Raportu GEM Polska 2022

Drugi rok pandemii COVID-19 jeszcze silniej wpłynął na intencje przedsiębiorcze Polaków. Zmalały chęci do tworzenia nowych biznesów, a ostrożność i bezpieczeństwo finansowe stały się priorytetem. Pochwalić się natomiast możemy stale utrzymującą się wiarą we własne umiejętności i wiedzę do prowadzenia firmy, jesteśmy też bardziej skłonni doceniać tych, którzy odnieśli sukces w biznesie. Co więcej, wyrównały się postawy i zaangażowanie przedsiębiorcze kobiet i mężczyzn. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) we współpracy z Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach przygotowała raport z badań Global Entrepreneurship Monitor (GEM) przeprowadzonych w 2021 r. 

Global Entrepreneurship Monitor od 23 lat monitoruje temat przedsiębiorczości w poszczególnych państwach, a od  2011 roku także w Polsce. 11. edycja raportu GEM Polska, przedstawia obraz polskiego potencjału biznesowego na tle państw Europy i świata w drugim roku trwania pandemii COVID-19. 

Raport z 2021 został opracowany na podstawie wyników badania ilościowego przeprowadzonego
na reprezentatywnej próbie przynajmniej 2000 mieszkańców w każdym z 47 państw świata oraz badania jakościowego, w którym przynajmniej 36 ekspertów z każdego z 50 państw dokonało oceny uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości. 

Własny biznes już nie taki pewny

Zrobiliśmy się czuli na ryzyko biznesowe i trudną sytuację wielu firm, do których z pewnością przyczyniła się pandemia. 54% badanych znało przynajmniej jedną osobę, która założyła działalność w ciągu ostatnich dwóch lat – to spadek aż o 9 p.p. r/r. Wynik ten nadal był nieco wyższy niż średnia europejska (51%). 

To wpłynęło na ostudzenie przekonania, że własna firma to sposób na karierę – 55% w 2021 r, podczas gdy w poprzedniej edycji optymistów było 60%. Ryzyko nieosiągnięcia sukcesu zniechęca 43% dorosłych Polaków do założenia firmy. Jest to wynik na poziomie średniej europejskiej (44%) 

Chcielibyśmy czerpać więcej z dobrych przykładów przedsiębiorców, którzy odnieśli sukces. Tylko 38% Polaków dostrzega w mediach publicznych i internecie treści temu poświęcone. Jest to wynik najniższy wśród 38 państw świata, dla których dostępne są dane na ten temat oraz niższy niż średnia dla badanych państw Europy (62%). 

"Drugi rok pandemii przyniósł zmiany w postrzeganiu otoczenia przez Polaków. Wzrosła świadomość wyjątkowo trudnej sytuacji przedsiębiorców. Z danych wynika, że o 4 p.p. wzrósł odsetek osób deklarujących, że znają kogoś, kto zlikwidował firmę z powodu pandemii i wyniósł on 51% w 2021 r. Spadł także udział osób prowadzących młode firmy w Polsce z 3,1 % do 2%, a prowadzących dojrzałe firmy – z 12,2% do 11,1%. Dlatego w PARP przez cały okres pandemii podejmowaliśmy działania, mające na celu wsparcie przedsiębiorców w trudnej dla nich sytuacji. Nie ustajemy w wysiłkach także w bieżącym roku, oferując szkolenia dostępne m.in. w Akademii PARP, wsparcie finansowe m.in. na rozwój startupów, w trwającym programie Poland Prize czy zakup robotów przemysłowych dla branży meblarskiej w programie Robogrant. Oferujemy także możliwość nawiązania współpracy z innymi przedsiębiorcami podczas rożnego typu wydarzeń, także w trybie zdalnym"

- zaznacza Dariusz Budrowski, prezes PARP

Trochę optymizmu

O 5p.p. wzrosła pozytywna opinia Polaków na temat łatwości w założeniu firmy w naszym kraju, dając rezultat 64%, co jest wynikiem wyższym niż średnia dla Europy (50%). Poprawiły się też oczekiwania Polaków co do przyszłych warunków do założenia firmy w swoim otoczeniu (w połowie 2021 r. pozytywnie oceniało je 73% Polaków wobec 52% rok wcześniej). 

Wciąż mamy stabilną samoocenę co do własnych kwalifikacji – 60% badanych było zdania, że posiada wystarczające umiejętności i wiedzę do prowadzenia firmy, gdzie średnia dla Europy to 50%. 
W stosunku do poprzedniej fali badania zmniejszyła się luka płci, tj. różnica między odsetkiem aktywnych przedsiębiorczo mężczyzn i kobiet – zarówno dla firm dojrzałych, jak tych młodych. W 2021 r. kobiety i mężczyźni nie różnili się też znacząco pod względem motywacji do zakładania działalności gospodarczej, wiary we własne umiejętności biznesowe czy dostrzegania szans biznesowych w swoim otoczeniu, również w podobnym stopniu odczuwali strach przed porażką. 

W startupach siła

Analiza opinii ekspertów pozyskanych w badaniu NES pokazuje, że w 2021 r. w Polsce nie nastąpiła poprawa uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości w porównaniu do poprzednich dwóch lat, ale też nie można mówić o ich pogorszeniu. Świadczy o tym wartość Krajowego Wskaźnika Uwarunkowań Przedsiębiorczości (NECI), która dla Polski jest niezmienna od trzech fal badania i wynosi 4,2 punkty na 10 możliwych. 

Lata 2020-2021 to czas skupienia się młodych firm na osiągnięciu dochodów, pozwalających na pokrycie kosztów związanych z bieżącym funkcjonowaniem podmiotu. Startupy charakteryzuje wchodzenie z produktem/usługą na rynek, umacniając swoją pozycję na nim.  

Zarówno w roku 2019, jak i w czasie trwania pandemii, startupy finansowały swoją działalność ze środków własnych, w tym od rodziny. W porównaniu z rokiem 2019 w latach 2020-2021 startupy postawiły przede wszystkim na współpracę z innymi przedsiębiorstwami oraz instytucjami publicznymi. 

Ekspercka ocena ekosystemu startupów w Polsce wskazuje, że startupy niezmiennie od trzech edycji badania uznawane są za bardzo istotne dla rozwoju polskiej gospodarki. Wskazano na potrzebę działań szkoleniowo-doradczych w zakresie umiejętności budowania współpracy między dużymi i średnimi firmami a startupami. Eksperci dość dobrze oceniają elementy funkcjonowania startupów związane z zapewnieniem odpowiedniej przestrzeni i warunków pracy (coworking i mentoring), natomiast gorzej możliwości finansowania oraz dedykowane startupom programy publiczne. 

"Pandemia uderzyła w polską gospodarkę w momencie jej dynamicznego rozwoju i bardzo dobrej sytuacji na rynku pracy. Przez kolejne dwa lata, pomimo lockdownów i innych obostrzeń i dzięki wsparciu publicznemu, sytuacja na rynku pracy wciąż była dość dobra – bezrobocie utrzymywało się na niskim poziomie, a popyt na pracowników, po załamaniu na początku pandemii, w 2021 r. zaczął odrabiać straty. Wszystko to umacniało relatywne bezpieczeństwo związane z pracą najemną względem prowadzenia własnego przedsiębiorstwa"

– podsumowuje Paulina Zadura, dyrektor Departamentu Analiz i Strategii, PARP.

Pełna wersja raportu.