Instrument Ukraine Facility
Przyjęty na koniec lutego 2024 r. unijny Instrument na rzecz Ukrainy (Ukraine Facility) jest podstawą prawną alokacji szerokiego pakietu pomocy makroekonomicznej dla Ukrainy. Służy zaspokojeniu potrzeb finansowych państwa ukraińskiego w celu utrzymania stabilności makrofinansowej, przy jednoczesnym wspieraniu reform i inwestycji nakierowanych na odbudowę i modernizację Ukrainy.
Główne cele Instrumentu na rzecz Ukrainy są następujące:
- Wspieranie odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji – odbudowa niezbędnej infrastruktury, ożywienie gospodarki i zwiększenie odporności społecznej.
- Wspieranie reform na drodze do przystąpienia do UE – poprzez zapewnianie pomocy i zachęt do wdrażania reform UE dąży do ułatwienia Ukrainie dostosowania się do europejskich norm i wartości.
- Wspieranie potrzeb finansowych – zapewnienie ciągłości podstawowych usług nawet w obliczu wojny i napięć gospodarczych.
- Mobilizowanie inwestycji – ułatwianie przepływów inwestycyjnych w celu przyspieszenia szybkiego ożywienia gospodarczego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, tworząc podstawy długoterminowego dobrobytu.
- Wspieranie społeczeństwa ukraińskiego – łagodzenie humanitarnych skutków wojny oraz promowanie spójności społecznej i inkluzywności w społeczeństwie ukraińskim.
Plan Ukrainy
Warunkiem wypłat środków przewidzianych przez Ukraine Facility jest realizacja programu modernizacji Ukrainy i dostosowywania jej prawodawstwa do standardów unijnych powiązanego z procesem akcesyjnym. Wyrazem tego działania jest przyjęcie strategicznego planu reform przez rząd Ukrainy w kooperacji z Komisją Europejską – Ukraine Plan.
Okres obowiązywania
Program Ukraine Facility został rozpisany na lata 2024-2027 z regularnymi wypłatami na rzecz Ukrainy do stycznia 2028 roku.
Programy inwestycyjne II filaru będą również realizowane przez Komisję Europejską w tym samym okresie, ale z możliwymi ograniczeniami wynikającymi z potencjalnego wyczerpania środków (first come, first serve).
Obecny program gwarancyjny realizowany w ramach II filaru został ogłoszony przez Komisję Europejską we wrześniu 2024 r. na okres 12 miesięcy i podlega okresowym przeglądo. Wartość programu gwarancyjnego opiewa na 2,75 mld EUR.
Program obejmuje:
- Inwestycje publiczne: operacje sektora publicznego z udziałem państwowych i niekomercyjnych podmiotów państwowych niższego szczebla, które są zgodne z polityką inwestycji publicznych Ukrainy.
- Bezpośrednie inwestycje prywatne: operacje sektora prywatnego, w ramach których partnerzy wykonawczy zawierają bezpośrednie umowy z prywatnymi i komercyjnymi jednostkami państwowymi niższego szczebla.
- Inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym: kapitał własny i quasi-kapitał własny w przypadku projektów prywatnych realizowanych za pośrednictwem funduszy.
Ukraine Investment Framework
Regulacja Ukraine Facility w obszarze swojego II filaru tworzy Ramy inwestycyjne dla Ukrainy (Ukraine Investment Framework), czyli pakiet finansowy o wartości 9,3 mld EUR, z czego 7,8 mld EUR przeznaczono na gwarancje kredytowe, a 1,51 mld EUR na finansowanie mieszane.
Oczekuje się, że Ramy Inwestycyjne Ukrainy zmobilizują do 40 mld EUR inwestycji publicznych i prywatnych w ciągu najbliższych lat.
Cele strategiczne Ukraine Investment Framework:
Opierają się na Planie Ukrainy oraz strategicznych wytycznych ram inwestycyjnych dla Ukrainy, w których określono kluczowe priorytetowe sektory gospodarcze wymagające bezpośrednich inwestycji zagranicznych w celu wsparcia odbudowy społeczno-gospodarczej Ukrainy. Należą do nich:
- Energia: Opracowywanie zrównoważonych rozwiązań energetycznych, w tym projektów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych oraz modernizacja istniejącej infrastruktury energetycznej.
- Surowce krytyczne: Inwestowanie w przetwarzanie kluczowych minerałów i zasobów potrzebnych dla zaawansowanych technologicznie gałęzi przemysłu i technologii energii odnawialnej.
- Przemysł przetwórczy i produkcja: Ożywienie i modernizacja sektora wytwórczego w celu zwiększenia konkurencyjności przemysłu.
- Materiały budowlane: Wspieranie odbudowy od budownictwa mieszkaniowego po budynki użyteczności publicznej, w tym poprzez inwestycje w przemysł materiałów budowlanych, przedsiębiorstwa budowlane i nadzorców budowlanych.
- Technologie informacyjne i transformacja cyfrowa: Wzmocnienie infrastruktury cyfrowej i technologii cyfrowej w celu wspierania innowacji i wzrostu we wszystkich sektorach.
- Logistyka transportu i eksportu: Przebudowa i modernizacja transportu, logistyki i infrastruktury publicznej w celu wsparcia łączności.
Ukraine Facility wyznacza również cele horyzontalne dla finansowanych programów:
- Co najmniej 15% gwarancji udzielonych na podstawie ram inwestycyjnych dla Ukrainy zostanie wykorzystanych do wsparcia mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw, w tym przedsiębiorstw typu start-up, w tym za pomocą narzędzi finansowych, których celem jest zmniejszenie ryzyka związanego z operacjami kredytowymi ukraińskich banków.
- Co najmniej 20% całkowitej kwoty odpowiadającej inwestycjom w ramach Planu dla Ukrainy i wsparciu w ramach inwestycyjnych dla Ukrainy (zob. poniżej) przyczynia się, w miarę możliwości w kraju ogarniętym wojną, do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, ochrony środowiska, w tym zachowania różnorodności biologicznej, oraz do zielonej transformacji.
Zasady korzystania z gwarancji II filaru:
Z Gwarancji dla Ukrainy korzysta się w celu pokrycia ryzyka z tytułu następujących rodzajów operacji służących wspieraniu podmiotów państwowych szczebla centralnego, podmiotów państwowych niższego szczebla, podmiotów niekomercyjnych i komercyjnych oraz sektora prywatnego:
- pożyczek, w tym pożyczek w walucie krajowej;
- gwarancji;
- kontrgwarancji;
- instrumentów rynku kapitałowego;
- wszelkich innych form finansowania lub wsparcia jakości kredytowej, ubezpieczeń oraz udziałów kapitałowych lub quasi-kapitałowych.
Kto realizuje program gwarancji?
Zaproszenie jest otwarte dla kwalifikujących się partnerów wykonawczych na mocy rozporządzenia tworzącego Ukraine Facility, podmiotów poddanych ocenie filarowej, takich jak: Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, International Finance Corporation, Bank Rozwoju Rady Europy oraz dwustronne instytucje finansowe, takie jak banki rozwoju i agencje kredytów eksportowych. W Polsce główną instytucją obsługującą gwarancje Ukraine Facility i oferującą produkty bankowe na nim oparte, jest Bank Gospodarstwa Krajowego.